شصتمین سال انتشار کتاب «دماوند» نوشته دکتر علی صفایی نخستین دماوند پژوه
دکتر مرحوم علی صفایی «نخستین دماوند پژوه» است که در دوران دانشجویی با تعلق خاطر به زاد و بومش پای پیش نهاده و نام وطن مالوفش را زنده نگاه داشته است.
به گزارش تاررود، از دوران کودکی و نوجوانی‌ام در سال‌های قبل از انقلاب، کتاب «دماوند» دکتر علی صفایی را دیده بودم و بخش‌هایی از آن را که تاریخ شهرستان بود به اندازه درک و فهم آن دوران خوانده بودم؛ حقیقت این است که تعلق خاطر و دلبستگی آن مرحوم ستودنی است؛ چنانچه استاد راهنمایش دکتر علی اصغر پورهمایون در مقدمه کتابش نوشته است.
دقت کنید! از ۶۳ سال پیش سخن می‌گویم که یک دانشجوی دماوندی پایان نامه دوره‌ی لیسانسش را به تاریخ و جغرافیا و اقتصاد و فرهنگ زاد و بومش اختصاص می‌دهد و برای انتشار آن می‌کوشد و با سختی‌ها و دشواری‌های خاص انتشار کتاب در آن زمان، دو سال بعد و در مهرماه ۱۳۳۵ آن را به بازار نشر می‌فرستد.
دشوارتر از این کار، اصل تحقیق و پژوهش است؛ تاریخ دماوند آن هم در آن زمان در اوراق و برگ‌های پراکنده و در لابه‌لای سطور کتاب‌های تاریخ نهفته بوده است؛ صفایی بیش از پنجاه جلد کتاب را در این موضوع برگ برگ می‌کاود و موشکافانه تاریخ زادگاهش را از درون آن سطرها بیرون می‌کشد و تدوین می‌کند.
وی به همین مقدار اکتفا نکرده و با رویکردی اصلاح‌گرانه و با نگاه حل مشکل دست به یک پژوهش میدانی می‌زند. سؤالاتی را طرح کرده و پس از پلی کپی آن‌ها در ۵۰۰ برگ، پرسش‌ها را برای فرهیختگان و مدیران و کدخدایان و فرهنگیان دماوند می‌فرستد و با صبر وشکیبایی و پیگیری مداوم آن‌ها را جمع‌آوری و تدوین می‌کند و نتیجه آن پژوهش‌های کتابخانه ای و میدانی را در پایان نامه ای که در چهار مبحث سامان داده است تقدیم می‌کند.
صفایی در واقع کاری سهل و ممتنع را با تلاشی آبرومندانه و غیرتمندانه به سرانجامی مطلوب رسانده است.
پایان خوش این تلاش علمیِ تحسین برانگیز می‌شود: کتاب «دماوند» (شامل: اوضاع اقتصادی، اجتماعی شهرستان دماوند) که در چهار مبحث اصلی شامل:
مبحث اول، کلیات: تاریخچه و مراکز عمده و تقسیمات داخلی. در این بخش می‌بینیم که شهرستان دماوند در زمانه ای شامل گرمسار و ایوانکی، لواسانات و لاریجان بوده است. در این مبحث از وضعیت اداری و طبیعی هم سخن گفته شده است.
مبحث دوم: دکتر صفایی در این بخش به ترسیم اوضاع اقتصادی شهرستان پرداخته و این مبحث را در ده بخش با مطالبی پیرامون وسایل ارتباطی، کشاورزی، دامپروری، محصولات طبیعی، صادرات و واردات، در آمدها وگردش پول و … سامان داده است.
فصل سوم: به اوضاع اجتماعی دماوند اختصاص یافته و خواننده را با موضوعاتی پیرامون خصوصیات مهاجرت، نژاد، زبان، مذهب، خانواده، ازدواج، طلاق، افکار اختلافات و مرافعات در حال و هوای ۶۰ سال پیش آشنا می‌سازد.
در بخش دیگری از این مبحث سوم به موضوع مهم بهداشت و فرهنگ و مشکلات متعددی که آن زمان وجود داشته است، می‌پردازد و در فصلی دیگر به اوضاع سخت کشاورزان و اقشار دیگر و وضعیت درآمد و مسائل مالی واقتصادی اشاره می‌کند.
صفایی در مبحث پایانی و آخر پس از طرح وضعیت موجود اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و بهداشتی شهرستان پیشنهادهای اصلاحی‌اش را که چکیده و عصاره نظرات مردم شهرها و روستاهای منطقه بوده ارائه می‌دهد که بسیار خواندنی است.
موضوعاتی از قبیل تعیین تکلیف نهایی وضعیت لاریجان و گرمسار و لواسان، تهیه نقشه جامع شهرستان، ایجاد شرکت‌های تعاونی کشاورزی برای باغداران و کشاورزان، بیمه محصولات کشاورزی، ایحاد بیمارستان و درمانگاه در مرکز شهرستان و مناطق دیگر، اصلاح و بهسازی وضعیت حمام‌ها، فاضلاب و توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل، جلوگیری از افزایش اعتیاد به مواد مخدر، ایجاد و توسعه مراکز تفریحی و فرهنگی، تأسیس دانشسرای کشاورزی مطابق با وضعیت منطقه، رسیدگی به وضعیت معلمان و آموزش و پرورش، توسعه زیرساخت‌های برق دماوند و فیروزکوه و …
نکته مهم در این پژوهش سعی و اهتمام صفایی برای حل مشکلات منطقه و تلاش وی برای ارائه راهکارهای عملی برای پیشرفت شهرستانی است که زادگاه وی محسوب می‌شود. صفایی در این کتاب تاریخ نامه، دردنامه و اصلاح نامه را برای موطن محبوبش تقدیم کرده است.
صفایی در این وادی فضل تقدم دارد و به تعبیری «نخستین دماوند پژوه» است که در دوران دانشجویی با تعلق خاطر به زاد و بومش پای پیش نهاده و نام وطن مالوفش را زنده نگاه داشته است.
نگارنده معتقد است حق این فرهیخته فرهنگی است که کتابش با اجازه فرزندان گرامی و وابستگان ارجمندش در تلاشی دوباره جامه نشر بپوشد و در مراسمی در خور و شایسته از این مجاهدت علمی و پژوهشی تحسین و تفقدی بایسته به عمل آید.
مهرماه ۹۶ به مناسبت شصتمین سال انتشار این کتاب گران‌سنگ فرصتی است تا از تلاش‌های دلسوزانه آن محقق گرانمایه تقدیر کنیم و به غیرت و همت و تلاش علمی سترگش دست مریزاد بگوییم.
منبع: هفته‌نامه ره‌آورد
انتهای پیام/
